Καμαρώνετε πως είστε ο καλύτερος οδηγός; Δηλώνετε περήφανος πως αποτελείτε τον καλύτερο φίλο;
Ε, λοιπόν έχετε υπόψη πως η πλειοψηφία των ανθρώπων πιστεύει ακριβώς το ίδιο πράγμα για τον εαυτό τους!
Το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν τον εαυτό τους καλύτερο από τους άλλους είναι ένας ακρογωνιαίος λίθος της έρευνας στην ψυχολογία. Είναι γνωστό ως το φαινόμενο του «καλύτερος του μέσου όρου»
Το κάνω καλύτερα από εσένα!
Σειρά ερευνών έδειξε ότι η επίδραση του φαινομένου είναι πραγματική, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές ερωτήσεις.
Για παράδειγμα, συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι αισθάνονται την ανάγκη να θεωρούν τους εαυτούς τους καλύτερους από άλλους ανθρώπους ή υπάρχει κάτι εγγενές στον τρόπο που κρίνουμε τους εαυτούς μας που μας κάνει να αυτόβαθμολογούμαστε πάνω από το μέσο όρο; Και ούτως ή άλλως, είναι κακό αυτό;
Κάποιοι από εμάς πρέπει να είμαστε πάνω από το μέσο όρο σε μερικά πράγματα και οι περισσότεροι από εμάς δεν θα πέσουμε πολύ έξω στην αυτοκριτική.
Όπως σημειώνει το Economist, «πιστεύοντας ότι μπορώ να κάνω λίγο καλύτερη επίδοση από το μέσο όρο της ομάδας μου ένα οκτάλεπτο μίλι μπορεί να με ενθαρρύνει να βελτιώσω το χρόνο μου. Πιστεύοντας ότι μπορώ να τρέξω δύο φορές πιο γρήγορα με φέρνει πιο κοντά στο αίσθημα της αποτυχίας. Η πραγματικότητα μπορεί να στρεβλωθεί».
Αλλά η πραγματικότητα μπορεί να λάβει πολλές παραμορφώσεις. Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα των επιπτώσεων του φαινόμενου είναι η μελέτη του 2013 που δημοσιεύθηκε στο British Journal of Social Psychology. Είναι εντυπωσιακό γιατί οι ερευνητές εστίασαν σε ανθρώπους που είναι αντικειμενικά κάτω του μέσου όρου σε μια μεγάλη ποικιλία χαρακτηριστικών προσωπικότητας: καταδικασθέντες κρατούμενοι!
Διαπίστωσαν ότι, όταν συγκρίνονταν με άλλους κρατούμενους, βαθμολογούσαν τους εαυτούς τους ως πιο ηθικούς, αξιόπιστους, ειλικρινείς, συμπονετικούς, γενναιόδωρους, αυτό-ελεγχόμενους και φιλικούς.
Είναι χαρακτηριστικό πως οι ίδιοι αυτό-αξιολογούνταν ως καλύτεροι από τους κρατουμένους σε όλα εκτός από ένα χαρακτηριστικό. Το χαρακτηριστικό αυτό ήταν η τήρηση των νόμων, την οποία έβαζαν στην ίδια κλίμακα με τον μέσο όρο όσων δεν ήταν κρατούμενοι!
Υπέρ και κατά της υποεκτίμησης
Αυτό δείχνει ότι μπορούμε να έχουμε μια τρομερά στρεβλωμένη αντίληψη των δικών μας δυνάμεων. Αυτό μπορεί να είναι καλό όταν προσπαθείτε να ξεπεράσετε ένα εμπόδιο – αλλιώς, ίσως να μην υποβάλετε αίτηση για εκείνη την εργασία που είναι απλά απρόσιτη ή να δηλώσετε συμμετοχή για εκείνο τον μαραθώνιο που δεν είστε πραγματικά έτοιμος – αλλά μπορεί επίσης να σας κάνει να υποτιμήσετε προβλήματα και σας εμποδίζει να τα διορθώσετε όταν χρειάζεται.
Ωστόσο, το φαινόμενο φαίνεται να έχει και πολιτισμικές παραμέτρους.
Μια καναδική μελέτη διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι των πολιτισμών της Ανατολικής Ασίας δεν έχουν την τάση να αξιολογούν τον εαυτό τους ως καλύτερο από τους άλλους. Αυτό μπορεί να συμβεί στον τρόπο που η δυτική κοινωνία εκτιμά περισσότερο το άτομο, ενώ η ανατολική κοινωνία εκτιμά περισσότερο τη συλλογική κοινότητα.