Πρόκειται για το θεώρημα της αιώνιας επιστροφή του Νίτσε. Ο Γερμανός φιλόσοφος αφιέρωσε αρκετά χρόνια μελετώντας την φυσική επιστήμη της εποχής του για να έχουν επιστημονικό υπόβαθρο οι φιλοσοφικές του ιδέες.
Η επιστημονική βάση του «αιώνιου γυρισμού» είναι ένα «αληθές» θεώρημα του Γάλλου μαθηματικού Henri Poincaré το «θεώρημα επανάληψης» σύμφωνα με το οποίο:
«Ένα σύστημα πεπερασμένης ενέργειας, περιορισμένο σε έναν πεπερασμένο όγκο, μετά από ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, επιστρέφει στην αρχική του κατάσταση».
Βασισμένος σε αυτό το θεώρημα ο Νίτσε ανέπτυξε μια θεωρία σύμφωνα με την οποία εφόσον ο αριθμός των συστατικών του σύμπαντος είναι πεπερασμένος, μπορεί να σχηματίσει πεπερασμένο μόνον πλήθος διαφορετικών συνδυασμών. Αφού σχηματιστούν όλοι οι δυνατοί συνδυασμοί, τα συστατικά του σύμπαντος επιστρέφουν «αναγκαστικά» κάποτε στην αρχική τους κατάσταση. Και αυτό συμβαίνει άπειρες φορές, εφόσον έχουμε στη διάθεσή μας άπειρο χρόνο…
«Εφέ της επιστροφής»: Γιατί το ταξίδι του γυρισμού μοιάζει πάντα μικρότερο
Με άλλα λόγια ότι ζούμε, καλό ή κακό επαναλβάνεται για πάντα, χωρίς τέλος, χωρίς σταματημό. Κι αυτό, όπως αντιλαμβάνεστε δίνει μια άλλη βαρύτητα στις πράξεις του καθενός μας. Αν πληγώσουμε κάποιον, θα τον πληγώνουμε για πάντα. Αν δώσουμε αγάπη, θα την δίνουμε για πάντα.
Δείτε τις σκέψεις δυο μεγάλων συγγραφέων που προβληματίστηκαν επάνω σε αυτή τη φιλοφική θέση του Νίτσε.
Γράφει ο Μίλαν Κούντερα στο αριστούργημά του, με τίτλο: “Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι”:
“Αν κάθε δευτερόλεπτο της ζωής μας είναι να επαναληφθεί αμέτρητες φορές, είμαστε καρφωμένοι στην αιωνιότητα όπως ο Ιησούς Χριστός επάνω στο σταυρό. Τι φριχτή ιδέα!
Στον κόσμο της αιώνιας επιστροφής κάθε κίνηση φέρει το βάρος μιας αβάσταχτης ευθύνης.
Αυτό είναι που έκανε τον Νίτσε να λέει ότι η ιδέα της αιώνιας επιστροφής είναι το πιο βαρύ φορτίο (das schwerste Gewicht).
Αν η αιώνια επιστροφή είναι το πιο βαρύ φορτίο, οι ζωές μας μπορούν, σ’ αυτό το πλαίσιο, να φανερωθούν σ’ όλη τους τη λαμπρή ελαφρότητα.
Στ’ αλήθεια, όμως, είναι φριχτή η βαρύτητα και ωραία η ελαφρότητα;
Το πιο βαρύ φορτίο μάς συνθλίβει, μας κάνει να λυγίζουμε κάτω απ’ αυτό, μας πιέζει στο έδαφος.
Αλλά, στην ερωτική ποίηση όλων των αιώνων, η γυναίκα επιθυμεί να δεχτεί το φορτίο του αντρικού κορμιού.
Το πιο βαρύ φορτίο είναι λοιπόν ταυτόχρονα και η εικόνα της πιο έντονης ζωικής ολοκλήρωσης.
Όσο πιο βαρύ είναι το φορτίο, όσο κοντινή στη γη είναι η ζωή μας, τόσο πιο αληθινή και πιο πραγματική είναι.
Σ’ αντιστάθμισμα, η ολική απουσία του φορτίου κάνει το ανθρώπινο ον να γίνεται πιο ελαφρύ απ’ τον άνεμο, να πετάει, ν’ απομακρύνεται απ’ τη γη, απ’ το γήινο είναι, να μην είναι παρά μόνο κατά το ήμισυ αληθινό και οι κινήσεις του να είναι εξίσου ελεύθερες όσο και χωρίς σημασία.
Λοιπόν, τι να διαλέξει κανείς; Το βάρος ή την ελαφρότητα;
Πρόκειται για το ερώτημα που έθεσε ο Παρμενίδης τον 6ο αιώνα π.Χ. Κατ’ αυτόν, το Σύμπαν είναι χωρισμένο σε ζεύγη αντιθέτων: το φως – το σκοτάδι, το παχύ – το λεπτό, το ζεστό – το κρύο, το είναι – το μη είναι.
Θεωρούσε ότι ένας από τους πόλους της αντίφασης είναι θετικός (το φωτεινό, το ζεστό, το λεπτό, το είναι), ο άλλος αρνητικός.
Αυτός ο διαχωρισμός σε πόλους, θετικό και αρνητικό, μπορεί να μας φανεί παι- δαριωδώς εύκολος.
Εκτός από μία περίπτωση: τι είναι θετικό, το βάρος ή η ελαφρότητα;
Ο Παρμενίδης απαντούσε: το ελαφρύ είναι θετικό, το βαρύ είναι αρνητικό.
Είχε δίκιο ή όχι; Ιδού η απορία.
Ένα πράγμα είναι βέβαιο.
Η αντίφαση βαρύ-ελαφρύ είναι η πιο μυστηριώδης και η πιο διφορούμενη απ’ όλες τις αντιφάσεις.”
Κάντε το πείραμα του 6! Θα σταματήσουν να σας υπακούουν τα πόδια σας!
Διαβάστε τώρα το σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη “Αναφορά στον Γκρέκο”:
«….o χρόνος, συλλογίστηκες είναι απεριόριστος˙ η ύλη είναι περιορισμένη˙ αναγκαστικά λοιπόν θα ’ρθει πάλι στιγμή που όλοι ετούτοι οι συνδυασμοί της ύλης θα ξαναγεννηθούν οι ίδιοι, οι απαράλλαχτοι. Ύστερα από χιλιάδες αιώνες ένας άνθρωπος σαν και μένα, εγώ ο ίδιος, θα σταθώ πάλι στο βράχο τούτον τον ίδιο και θα ξανάβρω την ίδια ιδέα. Κι όχι μονάχα μια φορά, αναρίθμητες φορές˙ καμιά λοιπόν ελπίδα το μελλούμενο να ’ναι καλύτερο, καμιά σωτηρία˙ πάντα οι ίδιοι, απαράλλαχτοι, θα στριφογυρίζουμε στον τροχό του χρόνου. Και τα πιο εφήμερα καταντούν έτσι αιώνια, κι η πιο ασήμαντη πράξη παίρνει ανυπολόγιστη πια σημασία…..«
Μήπως στο εξής να σκεφτείτε διπλά πριν πράξετε;